مراقبت دهان در سن بالاتر از 55 سالگی

با افزایش سن، نگرانی‌‌های راجع به سلامتی، به ویژه اهمیت سلامت دهان، تمام توجه فرد را به خود معطوف می‌سازد. ما تنها یک دست دندان دائمی داریم و از همین‌رو نگهداری و حفظ آن‌ها در سرتاسر دوران زندگی حیاتی‌ست.

بر طبق اعلان نظر بنیاد خدمات دندانی واشنگتن حدود 75 درصد از افراد بالغ 60 ساله و پیرتر تنها بخشی از دندان‌های اصلی خود را دارند. مسائلی همچون بیماری‌ شدید لثه (که در حدود 23 درصد از افراد مسن مابین 65 الی 74، وضعیتی  شایع به شمار می‌آید) می‌تواند در افتادن دندان‌های طبیعی شما دخیل باشد. با بهداشت ضعیف دهان بعلاوه احتمال خطر ابتلا به بیماری‌هایی همچون بیماری قلبی و انواع دیابت هم افزایش می‌یابد.

بیماری آلزایمر

بیماری آلزایمر یکی از اشکال زوال عقل به شمار می‌آید که در طی آن عملکرد مغز از دست می‌رود و به تدریج در طول زمان با تأثیر بر تفکر، رفتار و عملکرد حافظه، بدتر می‌گردد. بیماران مبتلا به آلزایمر ممکن است نحوه‌ی مسواک‌زدن یا دلیل اهمیت آن را فراموش کنند، از همین‌رو این بر عهده‌ی افراد مراقب آن‌هاست تا با صبر و حوصله در مراقبت از دندان‌های‌شان به آن‌ها کمک نمایند.

پوکی استخوان

پوکی استخوان [2] وضعیت پزشکی شایعی به شمار می‌آید که سبب کم‌تراکم‌شدن استخوان‌های بدن و بالارفتن احتمال شکستگی آن‌هاست. زنانی که یائسه می‌شوند، در معرض بالاترین خطر برای بروز این بیماری هستند. زمانی که تراکم استخوان در دهان کاهش باید، ممکن است دندان‌ها شروع به افتادن نمایند. بر طبق اعلام نظر انستیتو ملی سلامت (NIH)، زنان مبتلا به پوکی استخوان 3 برابر بیشتر از زنان غیر مبتلا احتمال افتادن دندان‌های‌شان وجود دارد. برای بسیاری از افراد مبتلا به پوکی استخوان داروهای anti-resorptive تجویز می‌گردد تا جنبه‌ی پیشگیرانه و درمانی دارد. با این وجود برخی از این تجویزهای دارویی سبب وضعیت نادر اما وخیمی با نام استئونکروز فک[3] می‌شود که می‌تواند به استخوان فک آسیب برساند.

اطلاع‌رسانی

بیماری لثه، پوسیدگی دندان و ریشه، دندان‌های حساس، انواع دیابت و دهان خشک فقط برخی از وضعیت‌هایی به شمار می‌آیند که بر اهمیت سلامت دهان در افراد مسن تأکید دارد. حال بیاید نگاه دقیق‌تری به این موضوعات بی‌اندازیم.

بیماری لثه

این وضعیتی که بصورت بالقوه وضعیت وخیمی به شمار می‌آید، در زمانی رخ می‌دهد که بافت‌های لثه اطراف دندان به دلیل تشکیل پلاک بر روی دندان و لثه‌، شروع به عفونت می‌کند. التهاب لثه نخستین مرحله‌ی بیماری لثه محسوب می‌گردد و با تورم، لثه‌های قرمز یا خون‌ریزی لثه قابل تشخیص است. بیماری لثه به دلایل متعددی (شامل ایجاد پلاک بر روی دندان و لثه که ناشی از عادت‌های مراقبتی نامناسب در دوران قبل زندگی فرد می‌باشد) عامل نگرانی بزرگ‌سالان است. با درمان مناسب (شامل مراجعه به دندان‌پزشک) التهاب لثه بیماری برگشت‌پذیری به شمار می‌آید.

پوسیدگی دندان یا ریشه

حتی در سال‌های بیش از 55 سال، ممکن است دندان‌های فرد در صورت پس‌رفت لثه دچار پوسیدگی ریشه یا پوسیدگی دندان شود. از همین‌رو پاکیزه‌ نگه‌داشتن لثه‌ها، دندان‌ها و سطوح در معرض دید ریشه‌ها برای حذف پلاک دندان و ذرات غذا حائز اهمیت می‌باشد. بعلاوه از نظر متخصص بهداشت دندان، دندان در خط لثه و زیر آن و نیز سطوح ریشه درجه‌ای برای زدودن پلاک و رسوباتی دارد که آن‌ها را تمییز و صیقلی می‌سازد.

دندان‌های حساس

گاهی بر اثر خوردن آب سرد به دلیل تیرکشیدن دندان از جای خود می‌پریم. چندین فاکتور سبب حساس‌شدن دندان‌ها می‌شود که شامل مسواک‌زدن با مسواک‌های دارای موهای زبر، پوسیدگی مینای دندان و دندان‌های ترک برداشته یا شکسته می‌باشد. مسواک‌زدن مناسب و استفاده از خمیردندان از بین‌برنده‌ی حساس‌بودن دندان  می‌تواند به تدریج سبب به حداقل‌رساندن این حساسیت گردد.

دهان خشک

این حالت زمانی رخ می‌دهد که بزاق به اندازه‌ی کافی در دهان وجود ندارد و معمولاً بر اثر مصرف دارویی‌ای ایجاد می‌شود که برای سایر بیماری‌ها تجویز شده‌اند و البته با افزایش سن چنین مواردی بیش‌تر هم می‌شود. بزرگ‌ترین نگرانی مربوط به دهان خشک همانا پوسیدگی دندان و ریشه است که هر دوی آن‌ها منجر به افتادن دندان‌ها خواهندشد.

برنامه‌ریزی

این‌که افراد به دلیل افزایش سن بیش‌تر از قبل مستعد به بروز مشکلات سلامتی می‌شوند، به معنای آن‌ نیست که حتماً باید این اتفاق بی‌افتد. در این‌جا چند راه‌کار مهم را ارائه می‌دهیم:

• بطور منظم به دندان‌پزشک مراجعه کنید. حتی اگر از دندان مصنوعی[4] استفاده می‌کنید، چک‌کردن دندان‌ها و لثه‌تان از اهمیت به سزایی برخوردار است.
• هرگز فراموش نکنید که دست‌کم روزی دو بار و دست کم به مدت دو دقیقه مسواک بزنید. در هنگام مسواک‌زدن از خمیردندان‌های حاوی فلوراید استفاده نمایید.
• کشیدن نخ دندان بصورت روزانه مهم است. پاک‌شدن بین دندان‌ها به حفظ سلامت‌ لثه‌ها و دندان‌ها کمک می‌کند.
• مصرف مواد قندی خود را مانند شکلات و لیموناد (آب گازدار شیرین) کنترل نمایید و همچنین مراقب خوردن اسنک‌های غنی از نشاسته باشید. اندکی پس از خوردن اسنک مسواک بزنید.
• از مصرف دخانیات بپرهیزید. تنباکو در هر شکلی جدا از بروز بیماری قلبی و دیگر بیماری‌های وخیم، توام با افزایش ریسک سرطان دهان و گلوست.
• بطور روتین و روزانه خمیردندان فلورایددار یا دهان‌شویه دارای فلوراید مصرف کنید.
• از پزشک خود بخواهید تا داروهایی که منجر به بروز دهان خشک می‌شود، برای‌تان تجویز نکند. اگر این امر غیر ممکن بود، پس در ضمن مصرف آن مقدار زیادی آب بنوشید، آدامس‌های بدون قند بجوید و از مصرف الکل بپرهیزید.
• از دهان‌شویه‌های ضد باکتری استفاده نمایید. در کنار مسواک زدن و کشیدن نخ دندان، دهان‌شویه‌های ضد باکتری هم می‌تواند به میزان زیادی از تشیکل پلاک جلوگیری بعمل آورد.

با چند نکته‌ی مشترک می‌توانید دندان‌های خود را در بهترین شکل خود نگه‌دارید. بعلاوه فراموش نکنید که بطور منظم به دندان‌پزشک مراجعه نمایید، زیرا آن‌ها همواره نکات و توصیه‌های مناسب شما ارائه خواهند داد. پس از چکاب‌های دندان‌پزشکی دوری نکنید.

[1] Washington Dental Service Foundation

[2] Osteoporosis

[3] osteonecrosis of the jaw

[4] denture